Son zamanlar narsizm getdikcə artır. Sosial mediada yazılanlar və rəqəmsal aləmdəki ümumi tendensiya ilə də bu qənaətə gəlmək mümkündür.
Bəs narsist birini necə tanımaq olar?
Mövzu ilə bağlı Sfera.az-a danışan seksoloq-psixoloq Ləman Mustafayeva bildirib ki, narsisizm qədim yunan mifologiyasında öz əksinə aşiq olan bir personajdır.
“Psixologiyada narsisizm insanın həddən artıq özünə inam, hörmət və başqalarından daimi diqqət və heyranlıq gözləməsi deməkdir. İnsanın özünü unikal bir fərd kimi qəbul etməsi və özünü başqalarından üstün hesab etməsi psixoloji xüsusiyyətidir ki, bu da həmişə doğru deyil. Əslində, oxşar xüsusiyyətlər bir çox insanın xarakterində mövcuddur. Sağlam bir şəxsiyyətdə şöhrətpərəstlik və məmnunluq arzusu ilə nəticələnir. Ancaq uşaqlıqda qoyulmuş müəyyən bir ssenariyə əsasən, bu cür davranış tez-tez digər diaqnozlarla, məsələn, bipolyar pozğunluq və depressiya ilə müşayiət olunan bir patologiyaya çevrilə bilər. Məşhur inancın əksinə olaraq, narsisistik şəxsiyyət pozğunluğu olan insanlar özlərini çox sevmirlər. Əksinə, onlar öz heysiyyətlərindəki boşluqları bağlamağa imkan verən möhtəşəm proyeksiyalarına heyran olurlar. Bu müdafiə narsistlərə dərin hisslərdən və özünə şübhələrdən qaçmağa imkan verir. Bu pozğunluğu olan bir insan minimal tənqidə dözə bilməz, şərhləri şəxsi təhqir kimi qəbul edir və kimsə ona heyran olmaqdan imtina edərsə, qəzəblənməyə qadirdir. NPI anketindən istifadə edərək siz və ya partnyorunuz üçün narsisistik xüsusiyyətlərin nə dərəcədə xarakterik olduğunu yoxlaya bilərsiniz”.
Psixoloq qeyd edib ki, narsisistik şəxsiyyət pozğunluğunun doqquz əlaməti var.
“Özünü vacib hiss edir. O, tez-tez nailiyyətlərini və istedadlarını şişirdir. İnsanların kiçik də olsa onun hərəkətlərinə heyran olmasını gözləyir. Sonsuz uğur, güc, gözəllik və ya ideal sevgi fantaziyaları ilə məşğul olurlar. Narsist hər yeni tərəfdaşa həyatının sevgisi olduğunu söyləyə bilər və ya onun fantaziyalarını həyata keçirməsini gözləyə bilər. Belə bir əlaqənin başlanğıcı sehirli, lakin qısa bir dövrdür. Başqaları kimi olmadığına və bərabərlərinin az olduğuna inanır. Və buna görə də ətraf mühit uyğun olmalıdır. Narsist “xüsusi” insanları dost və tərəfdaş kimi seçir, məsələn, yüksək sosial statusu və ya model görünüşü olanlar. Beləliklə, o özünü onların vasitəsilə əks etdirir, çünki onun problemləri unikaldır və yalnız xüsusi insanlar tərəfindən başa düşülə bilər. Narsistlər özlərini böyük brendlərlə əlaqələndirməyi sevirlər və bu həm onun iş layihələrinə, həm də geyim seçiminə aid edilə bilər. Zibil qabını atmağa çıxsa və ya şam yeməyi hazırlasa belə, daima diqqət və heyranlıq tələb edir. Başqa insanlardan gözləntiləri çox yüksək olur. Yaxın insanlar ilk zəngdə tələblərini yerinə yetirməyə borcludurlar. Öz məqsədlərinə çatmaq üçün başqa insanlardan istifadə edirlər. Onun üçün bu, sözsüzdür. Narsist xidmətlərə görə səmimi təşəkkür etməyə öyrəşmir və bunu yalnız qəbul edilmiş etik norma çərçivəsində edir. Çox vaxt başqalarına paxıllıq edir və başqalarının ona paxıllıq etdiyinə inanır. Başqaları ilə təkəbbürlü davranır. Belə bir insan tamamilə səmimi olaraq başqalarından daha yaxşı olduğuna inanır və başqalarının çatışmazlıqları özünü təsdiqləmək üçün əla səbəbdir. Narsisistik bir qadın, adi bir özünə inamlı qadından fərqli olaraq, tez-tez diqqət çəkməyə, cəlbediciliyini təsdiq etməyə və cəmiyyətdə uğur qazanmağa çalışacaqdır. Narsit qadınlar daima diqqət mərkəzində olmağı sevirlər. Başqalarına və tərəfdaşlarına qarşı həddindən artıq tələbkardırlar. Bütün bu mənfi xüsusiyyətlər müntəzəm terapiya ilə idarə oluna və ya azaldıla bilər. Ancaq yenə də başa düşməyə dəyər ki, narsisizmdən tamamilə qurtulmaq son dərəcə çətin və ya qeyri-mümkün ola bilər”.
Psixoloq Əli Nağıyev isə diqqətə çatdırıb ki, narsist insanlar özlərini çox sevir və çox özgüvənlidirlər.
“Narsist insanlar daima özlərini ön planda tutmaq istəyirlər. Hər şey onların istədiyi kimi olmalıdır. Narsist insanların istədiyini etmədikdə, onların gözlərinin düşməni olacaqsan. Onlar heç vaxt səhvlərini qəbul etmir və günahlarını boyunlarına almırlar. Hər zaman səhvi qarşı tərəfdə axtarırlar. Narsist insanlar bizi güvəndə hiss etdirmir. Biz onların yanında özümüzü narahat hiss edir və gələcək qorxusu ilə yaşayırıq. Narsitlər bəzən üzr istəyə bilirlər. Bunu edərkən də özlərini düşünürlər. Əgər həmin üzr onların xeyrinə olacaqsa, bu addımı atırlar. Məsələn, yoldaşı həmin narsist insanı tərk etmək istədikdə onu yanında saxlamaq üçün üzr istəyə bilər. Görürlər ki, həyatlarında yoldaşından başqa ona çox dəyər verən insan yoxdur. Bu zaman onu itirməmək üçün keçici olaraq üzr istəyə bilirlər. Ondan sonra yenidən öz ampulalarında davam edirlər. Narsist partnyoru olan insanlar nə vaxtsa onu anlayacağını düşünməməlidir. Çünki onlarda empatiya hissi yoxdur. Narsist insanlara görə qarşıdakı insanın duyğuları önəmli deyil”.
Psixoloq vurğulayıb ki, narsist qadınlar öz ətrafında olan insanlarla maraqlanmaz və onların həyatı barədə heç bir sual verməzlər.
“Bu qadınlar tez-tez fikirlərini dəyişir və yox cavabını sevmirlər. Narsist qadınlara yox demək onu özünə düşmən etməyə bərabərdir. Yalnız öz seçdikləri insanlarla flört edirlər. Lakin seksuallıq baxımından zəif olurlar. Onlar heç vaxt tək qalmağı xoşlamırlar. Bunun üçün bir neçə insanla eyni zamanda münasibətdə ola bilirlər. Həmçinin evli kişilərlə də münasibətdə olmağa meyilli olurlar. Bu sendroma 75 faiz kişilərdə, 25 faiz isə qadınlarda rast gəlinir. Narsist sevgili ilə bir yerdə olmaq “cəlladına aşiq olmaq” ifadəsi ilə eyni mənaya gəlir. Narsist sevgili və həyat yoldaşı hər mübahisədə qarşısındakı insanı zəif nöqtəsindən vurur və bir sıra ifadələrlə onun şəxsiyyətini alçaldır. Onunla mehriban olduğu zamanda danışdığın bütün sirrlərini, çatışmayan cəhətlərini üzünə vurur. Partnyorunun mənəvi əzab çəkməsindən zövq alır. Onlar sizi əsəbləşdirərək və zəif vəziyyətə salaraq qüvvətlənirlər. Bu insanları heç bir halda həyatınızdan çıxara bilməsəniz də zərərsizləşdirə bilərsiniz. Narsistlə mübahisə edərkən qaya təqlidi etmək lazımdır. Nə desə də cavab vermirsən. Onun dediklərinə saymazyana yanaşırsan. Ona hirsləndiyinizi heç vaxt bildirməyin. Əsəbləşdiyinizi görsə daha da mübahisəni böyüdəcək”.